Zinema-Foro eta esperientzia trukeen 1. saioa
Joan den otsailaren 10ean, jitsi plataformaren bidez, El Salvadorreko kideekin harremanetan jarri ginen, haziek elikadura-subiranotasunean duten paperari buruz hausnartzeko.
Lehenik eta behin, «Minka Semillera» dokumentala ikusi genuen, hazi kreolezko etxea, oparotasunaren eta subiranotasunaren santutegia dela ikusi ahal izan genuena. Esperientzia hau Argentinako Florencio Varela udalerriko Emakume batzuek dinamizatzen dute. Haziak gorde eta partekatzen dituzte; bakoitzak zer ereiten duen ikusteko antolatzen dira, prozesuak partekatuz (noiz ernaltzen den, noiz loratzen den, fruitua ematen duen…), prozesu osoaren jarraipen kolektiboa eginez eta ugalketa modu kolektiboan emanez. Horrela, haziek janaria eta medikuntza ematen dietenez, ekoizleak askeak dira, haziek independentzia, subiranotasuna ematen diete.
Gero, Rosina Enzunza eta Piter Nataren entzuteko aukera izan genuen. Rosinak Euskal Herriko hazien sarerako lan egin zuen. Sare horren helburua haziak eta horiei lotutako ezagutza berreskuratzea zen, batez ere landa-eremuetan, zeintzuetan nekazaritza galtzen ari zen, adinekoek duten ezagutza. Rosinak nabarmendu zuen jakituria handia zegoela jende gutxirengan, baratze txikiekin. Piter, aldiz, nekazaritza hidroponikoko programa batean ari da lanean, eta sistema horrek mendebaldeko sargaien menpe egotera behartzen zituela nabarmendu zuen. Hori dela eta, autonomia lortzeko eta klima-aldaketarekiko erresilienteagoak izateko lanean ari dira.
Ondoren, Piterrek El Salvadorreko hazien inguruko errealitatea hurbildu zigun. Azaldu zigunez, horiek trukatzeko esperientzia handirik ez dagoenez, barazkiak ekoizteko orduan dauden errezeloak larriagotu egiten dira, haziak beharrezkoak baitira prozesuan. Errealitate horrek El Salvadorren kontsumitzen diren landareen % 70 inportatzea betikotzen du, eta hori arazo bat da; izan ere, osasun-kontrolik ez dutenez, landare horien kontsumoa arazo bat da osasunarentzat. Egoerari buelta emateko, hazi-banku bat sortu nahi dute, behar diren ezaugarri guztiekin. Horrela, haziekiko autonomia irabazi nahi dute (hazien % 80 galdu dugu), eta ekoizpena eta eredua kontrolatu nahi dituzte. Gainera, gose eta osasun arazoak eten egingo lirateke.
Rosinak, bere ikerketa-lanaren bidez bildutako ezagutza guztia gogoratzean, adierazi zuen ados zegoela dokumentalean ikusten den ideiarekin: haziak zaintzeko lana zientzia da, baina ez modernoa. Zortea izan genuen baserrietako hazitegiei buruz egin zuen azterketa entzuteko. Bertan, egituraren beraren atzean zegoen ezagutza ez ezik, bertan zegoen benetako iraunkortasuna ere nabarmendu zen (gaur egun ez dugu halakorik). Elikadura-subiranotasunari lotutako beste ideia bat, haziak baino gehiago sakonduz kontzeptua zabaltzen lagundu ziguna, Rosinak fruta-arbolen garrantzia nabarmendu zuenean sortu zen, gogorarazi zigun Euskal Herrian urte osoan haiei esker elikatzen ginela.
Dokumentalean ikusi ahal izan genuen hazien eremua gudu-zelai bat dela, Piterrek nabarmendu zuen Monsantok El Salvadorek zituen hazi apurrekin geratu zela, eta geratzen diren truke komunitarioetan, ekoiztetxe taldeen artean, ez dagoela ziurtagiririk, eta, beraz, ez zaiela baliozkotasunik aitortzen osasun-erregistroaren aurrean. Rosinak ekoizpen ekologikoak azpimarratu zituen, eta salatu zuen dauden dinamika berak errepikatzen ari direla, ohiko ereduak errepikatzen eta ez dela subiranotasuna berreskuratzen ari. Gainera, horrelako elikagaiek osasunerako kaltegarriak izan daitezkeen sargaiak behar dituztela nabarmendu zuen, eta garela hori erreklamatzen ari. Azkenik, mahai gainean jarri zuen ziurtatzaileak nekazaritzarekin eta nutrizioarekin lotutako prozesuak eta erabilerak sinplifikatzen ari direla.
Subiranotasuna murrizteaz gain erauzgarriak diren praktika hegemonikoetan sakonduz, Piterrek bere eskualdeko tomate erresistente baten haziak Espainiatik nola lapurtu ziren kontatu zuen, eta Rosinak balioetsi zuen Latinoamerikako haziek Kantauri isurialde osoa gosetik salbatu zutela duela urte asko, eta nekazarien arteko elkartasuna defendatu zuen gaur egun ematen ari diren estraktibismo praktiken aurrean.
Amaitzeko, pandemiak hazien zaintzarekin lotutako dinamiketan aldaketarik egin ote zuen hausnartu genuen. Piterrek, berriz, Santa Martan egin zuten lana kontatu zigun. Mugak itxi zituztenean Santa Martako komunitatea elikagairik gabe geratu zen elikatzeko, hortaz, komunitateko elikagaien segurtasuna bermatzeko, zituzten ekoizpena eta haziak partekatu zituzten. Rosinak, aldiz, ez zekien haziekiko irismena ebaluatzen, baserritarrek herriko azokak berriro irekitzeko egin zuten borroka eta partikularrek saskiak erostea nola sustatu zen gogoratu zuen, baina Latinoamerikan komunitatean lan egiteko joera handiagoa dagoela uste du.