Euskal Herriko Mugarik Gabeko Ingeniaritzaren argitalpenak
Ezagutu urte hauetan zehar egindako argitalpen guztiak, hala nola zure GRAL/MALak hobetzeko lan-kuarderoakGizarte-eraldaketarako bidea
Ingeniería Sin Fronteras País Vasco – Euskal Herriko Mugarik Gabeko Ingeniaritza (aurrerantzean, ISF-MGI), GGKE eta unibertsitate-elkarte bat gara, Gizarte Eraldaketarako Hezkuntzaren (GEH) eta Nazioarteko Lankidetzaren esparruan, boluntarioen lanaren, ahaleginaren eta ilusioaren bidez.
Gradu Amaierako Lanak eta Master Amaierako Lanak eraldaketarako tresna gisa
GEH aipatzen dugunean, Garapenerako Hezkuntzaren (GH) bilakaeraz ari gara; izan ere, ikuspegi lokal-globala eta ikuspegi politiko pedagogikoa izanik, planetako bidegabekerien eta desberdintasunen jakitun den herritartasun kritikoa eratzen lagundu nahi du, ideia horrekin koherenteak diren eta banakako eta taldeko aldaketak eragingo dituzten praktikak sustatuz.
Hainbat sektore eta kulturatako jendearekin lan egiten dugu eta haiekin elkarlanean aritzen gara, eta haiekin partekatzen dugu Giza Garapen Iraunkorreko eredu bat, non zientzia eta teknologia pertsonen eta bizitzaren zerbitzura jarriko diren eta benetan eraldatze-tresnak izango diren ongizatezko eta jasangarritasunezko etorkizun baterantz.
Diskurtsoek beren neutraltasun eta objektibotasunaren bidez zilegitasuna eta zorroztasuna irabazten dutela dioen ideiaren aurrean, partzialtasuna onartu eta bere potentziala erabiltzearen alde egiten dugu. Breuerrek (2003:2) adierazten duen bezala:
“Ezagutza orok ditu ezagutzaren jakitun den subjektuaren ezaugarriak, eta hortaz, ezeztaezina eta berez subjektiboa”
Horregatik, nondik hitz egiten dugun azaltzen dugu. Erabaki kontzientea da, errealitateari buruzko azterketa-esparru zehatz bat duen gizarte-eragile gisa ikusarazten eta kokatzen gaituen apustu politikoa.
Itzulketaren kontzeptura eta praktikara gerturatzea
Apostar por las metodologías de investigación feminista supone un enorme reto que no se resuelve por el hecho de posicionarse a favor de ellas. Requiere de un trabajo cotidiano, de una revisión continua de las inercias personales y colectivas, acciones para las que no siempre se cuenta con referentes en los que poder apoyarse. Desde ISF-MGI queremos contribuir a la socialización de herramientas y, para ello, os compartimos nuestro último Cuaderno de Trabajo en el que reflexionamos sobre la trascendencia de la práctica de la devolución en las investigaciones.
Bajo el título: “Acercándonos a la idea y práctica de la devolución. Una oportunidad para el diálogo deliberativo y la construcción colectiva de conocimiento en los TFG/ TFM”, encontraréis los hallazgos fundamentales tras la investigación colectiva que hemos realizado desde ISF-MGI, en un proceso que ha sido enriquecido gracias al contraste de agentes académicos y sociales a través de diferentes encuentros.
Apostar por procesos de devolución a lo largo de una investigación nos mantiene alerta para no caer en el extractivismo académico y nos obliga a estar en disposición de cambiar el rumbo de la investigación, sus objetivos y sus hipótesis en función del devenir de la misma y de las expectativas y necesidades del grupo. Además, la práctica de la devolución como parte necesaria en una construcción de conocimiento colectivo nos impulsa también a revisar las posiciones de poder que ocupan en el proceso las diferentes personas y colectivos implicados.
Eraldaketa ekosozialerako GRAL/MAL baten ebaluazioa diseinatzen
ISF-MGIn, ikasturtez ikasturte egiaztatzen dugu GRALek eta MALek duten potentzialitatea ezagutza kritikoa sortzeko, unibertsitatearen eta gizartearen arteko zubiak eraikitzeko eta metodologia emantzipatzaileekin esperimentatzeko. Ezaugarri eraldatzaile horiekin batera, lan mota horiek dituzten mugatzaile ugarien artean, denbora daramagu esaten nola egungo ebaluazio-mekanismoek, eta egungo epaimahaiek duten rolek, penalizatu egin ditzaketela gizarte eraldaketaren aldeko GRAL eta MALak. Izan ere, ez dute baloratzen lanek dakartzaten ahalegin gehigarria, ez eta gizarte justuago eta iraunkorrago baten alde egiten duten ekarpena.
Diagnostiko horren aurrean, ISF-MGIn unibertsitateko eta gizarteko hainbat eragilek adierazitako premia jasotzen dugu, eta argitalpen berri bat aurkezten dugu. Dokumentu hau ISF-MGIko diziplina anitzeko talde baten lanaren emaitza da, eta bere helburua da identifikaziorako, garapenerako eta, batez ere, eraldaketa ekosozialera bideratutako izaera teknologikoko GRAL/MALen ebaluaziorako gida izatea.
Irakasle zaren aldetik, gizarte-eraldaketaren zerbitzura dagoen GRAL/MAL bat osatzen duten elementuak ebaluazio-irizpide zehatzetan lurreratu nahi badituzu, gida honetan zenbait jarraibide aurkituko dituzu, ikerketa bakoitzaren beharretara eta berezitasunetara egokitu ahal izateko. Ikasle gisa, zure lana dinamika eraldatzaileekin lerrokatuta egotea gustatuko balitzaizu, baina ez badakizu nondik hasi, dokumentu honetan pista batzuk emango dizkizugu. Erakunde gisa, zure agentzia- eta partaidetza-gaitasuna ziurtatuko duten ikerketetan parte hartu nahi baduzu, orri hauetan lanean hasteko marko egokia aurkituko duzu.
Pobrezia energetikotik Erresilientzia energetikora
Trantsizio energetikoak eta bere dimentsio sozial eta ingurumenekoak kezkatzen zaitu? Uste duzu lurraldeari lotua izan behar dela begirada lokal-global batekin, baina zure mugetatik harago ez duzu norekin hitz egiteko aukerarik? Agian gaiari heltzen dion erakunde bateko kide zara, baina kontzeptua ez zaizu nahikoa iruditzen energiaren egiturazko dimentsioaren ondorioz bizi dugun prekarizazioari aurre egiteko.
Izenburua: “Pobrezia energetikotik erresilientzia energetikora. Santa Martako (El Salvador) komunitatearekin batera ikuspegi Lokal-Globala barne hartuz, ISF-MGIk ikuspegi ekofeministatik eta begirada lokal-globaletik egin duen ikerketa kolektiboaren ondorengo funtsezko aurkikuntzak aurkituko dituzue. Prozesu hau hainbat topaketa bidez aberastu da, eragile akademiko eta sozialen kontrasteari esker.
Pobrezia Energetikoaren kontzeptuaren berrikuspen honen bidez, oinarrizko ondasun bati hau da energiari, eta, ondorioz, biztanleriaren osasunarizuzenean eragiten dion problematika horri buruzko ikuspegiak eta faktoreak identifikatu dira. Asmoa arazoaren konplexutasunak ulertzea izan da, komunitateen partaidetzan oinarrituta dauden eredu erresiliente berrien garapena sustatzeko, inori ezikusiarena egin edota errua egotzi gabe.
ISF-MGIren apustua
ISF-MGIn hezkuntza eraldatzaile baten alde egiten dugu, bizi garen sistema kapitalista eta patriarkala, hezten garen estereotipoak, diziplinen arteko aintzatespen-hierarkia, gaur egunera arte ekarri gaituzten bideak lantzeko erabili den gizarte-egitura eta, azken batean, hezkuntza-sistema zalantzan jarriko dituena.
Hezkuntza parte-hartzailearen aldeko apustua egiten dugu, non ikaskuntzak pertsonaren barne-eraldaketarekin zerikusia izango duen, eta bere orientazioa jendearen benetako arazoak konpontzea izango den, egungo arazo globalen zerbitzura egongo den zientzia eta teknologia sustatzeko helburuarekin.
Metodologia feministak gizarte-eraldaketarako GRAL/MALak egiteko tresna gisa
Metodologia feministak ikerketetan nola aplikatzen diren jakiteko zenbait argibide
Ikerketa-taldea eta botere-harremanak
GRAL/MALak (irakasleak, GGKEak, gizarte-taldea, gizarte zibila) egiteko modu batean edo bestean inplikatuko diren pertsonek garrantzi handia dute, haiek lagunduko baitiete ikasleei ikerketa diseinatzen. Taldearen aniztasunari erantzuteak ikerketaren interesen eta mugen gakoak ematen dizkigu, eta, gainera, eman daitezkeen botere-harremanen irudi bat egin dezakegu. Horiei dagokienez, horiek zalantzan jartzeak normalean kontuan hartzen ez diren edo gure kontzientzietan errotuta dauden diskurtsoen bidez balioa kentzen zaien agenteen ahotsa ikusarazten laguntzen digu. Besteengan dugun botereaz ohartzeak edo botere-harremanak hautemateak parte-hartze modu horizontalagoak eraikitzen eta izaera kolektiboa sendotzen laguntzen digu.
GRAL/MALen helburuak eta diseinua
Testuingurua eta kultura ezagutzea ezer diseinatu aurretik aztertu beharreko bi elementu dira. Gure lanaren helburuak zehazteko, kontuan hartu beharko da ikerketa zein testuingurutan egingo den, eta ikerketa bat edo bestea egiteko motibazioen arabera definituko dira.
Ikerketa-prozesuaren diseinuak koherentea izan behar du ezagutu nahi dugunarekin. Adibidez, uraren eskuragarritasun eskasak emakumeen egunerokoan eragin zuzena nola duen ikusteko ikerketa bat egiten ari bagara, ikerketa-prozesua diseinatu beharko dugu beren egunerokotasuna are gehiago zailduko ez dien zainketa batzuetan oinarrituta, eta ez lortu nahi dugun emaitzari soilik mesede egingo dion edozein baliabidetan.
GRAL/MALen helburuak eta diseinua
Testuingurua eta kultura ezagutzea ezer diseinatu aurretik aztertu beharreko bi elementu dira. Gure lanaren helburuak zehazteko, kontuan hartu beharko da ikerketa zein testuingurutan egingo den, eta ikerketa bat edo bestea egiteko motibazioen arabera definituko dira.
Ikerketa-prozesuaren diseinuak koherentea izan behar du ezagutu nahi dugunarekin. Adibidez, uraren eskuragarritasun eskasak emakumeen egunerokoan eragin zuzena nola duen ikusteko ikerketa bat egiten ari bagara, ikerketa-prozesua diseinatu beharko dugu beren egunerokotasuna are gehiago zailduko ez dien zainketa batzuetan oinarrituta, eta ez lortu nahi dugun emaitzari soilik mesede egingo dion edozein baliabidetan.
Datuen ekoizpena eta analisia, eta ezagutza kokatua
Interpretazioari eta ezagutzaren produkzioari dagokienez, Donna Harawayren ezagutza kokatuaren teoriari jarraituz:
“Garrantzitsua da kontuan hartzea biltzen dugun informazio oro, berdin dio norberak aztertu edo taldeka aztertu, eraldatu egingo da gugandik pasatuko delako, difrakzioaren efektuarekin gertatzen den bezala, argiak kristal bat zeharkatzen duenean, difraktatzen denean eta uhin bat baino gehiagotan banatzen denean. Kasu horretan, argia izango litzateke iristen zaigun informazioa, kristala gu izango ginateke eta kristaletik ateratzen diren uhinak, sortzen dugun ezagutza” (Haraway, 1991).
Horregatik, garrantzitsua da adieraztea zein posiziotik hitz egiten dugun: bildutako informazioak izan duen eraldaketa maila antzeman ahal izateko. Azkenik, interesgarria da transmititzen dugun ezagutza posizio jakin batetik interpretatu eta interpelatu dezaketen beste eragile batzuengana iristea.
Ezagutza irekia, zabalkundea eta itzulketa
Gure ikerketak beste eragile batzuek berrikusi, aztertu eta interpelatu ahal izateko, garrantzitsua da lan hori erraztea, ezagutza irekiko sistemak erabiliz. Ezagutza irekiak beste ikerketa batzuk egiteko beharrezkoa den informazioa berrerabiltzea errazten du, eta horrek denbora aurreztea dakar, gutxiago landu diren alderdietan eragiteko erabil daitekeena.
Eraldaketa sozialean GRAL/MAL bat egiteko beste alderdi garrantzitsu bat GRAL/MALa itzultzea da. La devolución: una metodología instituyente en investigación (Schejter et al, 2003) lanean aipatzen den bezala, uste dugu itzultzea ez dela itxiera-prozesu bat, baizik eta bide berriak irekitzen dizkiola ikerketari, bai egiten ari denari, bai etorkizuneko ikerketei.
Ezagutza irekia, zabalkundea eta itzulketa
Gure ikerketak beste eragile batzuek berrikusi, aztertu eta interpelatu ahal izateko, garrantzitsua da lan hori erraztea, ezagutza irekiko sistemak erabiliz. Ezagutza irekiak beste ikerketa batzuk egiteko beharrezkoa den informazioa berrerabiltzea errazten du, eta horrek denbora aurreztea dakar, gutxiago landu diren alderdietan eragiteko erabil daitekeena.
Eraldaketa sozialean GRAL/MAL bat egiteko beste alderdi garrantzitsu bat GRAL/MALa itzultzea da. La devolución: una metodología instituyente en investigación (Schejter et al, 2003) lanean aipatzen den bezala, uste dugu itzultzea ez dela itxiera-prozesu bat, baizik eta bide berriak irekitzen dizkiola ikerketari, bai egiten ari denari, bai etorkizuneko ikerketei.
Hizkuntza eta bibliografia
Monique Wittig (1992) edo Judith Butler (2004) bezalako egileengandik ikasi dugu hizkuntza errealitatea deskribatzetik harago doala; hizkuntzak errealitateak sortzen ditu.
Horregatik, erabiliko dugun hizkuntzak ez du soilik ez sexista izan behar, inklusiboa izan behar du alderdi guztietan. Ildo horretan, gomendagarria da kategoria estankoak modu akritikoan ez erabiltzea, hala nola, gizona/emakumea, gaixoa/osasuntsua. Askotan, kategoria horiek modu estrategikoan erabiltzen dira gure ikerketak egiterakoan.
Horrez gain, komeni da orokortasunak saihestea eta emaitzak landu ditugun esparruetara eramatea. Hizkuntzaren posizionamendu kontzientea hartzea eta gure lanean horren berri ematea lagungarria da eman daitezkeen mugak eta idazteko izan dugun aukera ulertzeko.
Beste argitalpen batzuk
Hona hemen Euskal Herriko Mugarik Gabeko Ingeniaritzak gizarte-eraldaketaren esparruan egindako beste argitalpen batzuk, zuretzat interesgarriak izan daitezkeenak.
